GOUDEN RIJST

De discussie over gouden rijst verdient meer dan een karikatuur

De brandbrief die Joël De Ceulaer aan Petra De Sutter schreef in de aanloop naar de verkiezingen – in feite gericht op de brede, klassiek-groene beweging – lokte bij Greenpeace een reactie uit die paradigmatisch is voor hun verzet tegen ggo’s. Net als bij kernenergie worden dezelfde argumenten steeds maar weer herhaald, ook al zijn ze volledig naast de kwestie. Het loont daarom de moeite om die reactie nog eens in detail te bekijken en te weerleggen. Het debat over gouden rijst verdient inderdaad meer nuance en minder karikatuur.

​

VOORZORGSPRINCIPE

​

In hun reactie zetten de Greenpeace-activisten opnieuw in op een zeer strikte toepassing van het voorzorgsprincipe. Dat principe stelt dat bij gebrek aan een volledige wetenschappelijke consensus over de veiligheid van een technologie, mogelijke (ook speculatieve) risico’s vermeden moeten worden.

 

Hoewel voorzichtigheid geboden is bij nieuwe technologieën (AI, iemand?) mag het voorzorgsprincipe niet verabsoluteerd worden, want dan wordt het een rem op vooruitgang. In de echte wereld, die een wereld is van trade-offs en complexiteit, zou het principe gebruikt moeten worden als gids om weloverwogen beslissingen te nemen die zowel mogelijke risico’s als voordelen in overweging nemen.

 

Laat ons dat eens doen in het kader van gouden rijst, en en cours de route alle klassieke tegenargumenten van Greenpeace aan de kaak stellen.

WAT IS GOUDEN RIJST EN WAAROM IS HET VAN BELANG?

​

Gouden rijst is genetisch verbeterd zodat het bètacaroteen, een precursor van vitamine A, aanmaakt. Deze eigenschap werd door publieke onderzoekscentra in de Filipijnen ingekruist in gebruikelijke lokale rijstvariëteiten. Het wordt de boeren gratis aangeboden en ze kunnen zaden zelf vermenigvuldigen. Het belang hiervan kan niet worden overschat, gezien de ernstige gevolgen van vitamine A-tekort, zoals blindheid en sterfte.

​

Dat tekort treft 1 op 5 kinderen in de Filipijnen, ondanks decennialange campagnes om het te bestrijden met supplementen en andere strategieën rond voedingsdiversificatie. Hoewel deze laatste methoden vanzelfsprekend hun waarde hebben, blijven er toepassings- en toegankelijkheidsproblemen bestaan, vooral in afgelegen gebieden. Gouden rijst kan hier een praktische en duurzame aanvulling vormen, zeker aangezien rijst het hoofdvoedsel is, ook bij de allerarmsten in dit land van 115 miljoen inwoners.

​

SILVER BULLET?

​

Natuurlijk is gouden rijst geen magische silver bullet. Het silver bullet-argument is een klassieker bij de traditionele groene beweging (zie ook: ecomodernisten verwachten alle heil van ‘technofixes’), maar het is in feite een stropop. Niemand beweert immers dat gouden rijst alle voedsel- en armoedeproblemen in ontwikkelingslanden gaat oplossen. Bovendien is er voor geen enkel groot en complex probleem één magische, allesomvattende oplossing. Daarmee kan je dus alle innovaties afschrijven.

​

Het silver bullet-argument is in feite een stropop

 

Opnieuw: gouden rijst is bedoeld als aanvullende maatregel. Het biedt een praktische en haalbare manier om vitamine A-tekorten te verminderen in regio’s waar andere methoden tekortschieten.
 

VEILIGHEID

Met betrekking tot gezondheid tonen studies aan dat gouden rijst net zo veilig is als gewone rijst. Het argument dat gouden rijst lokale landbouwsystemen zou schaden of het milieu negatief zou beïnvloeden, wordt tegengesproken door de veiligheidsbeoordelingen en al het onderzoek tot nu toe (een goed overzicht van onderzoek naar de veiligheid van Gouden Rijst, zowel wat voedselveiligheid als bioveiligheid betreft, verwijzen we naar deze overzichtsartikels, mét verwijzingen: PNAS, Harvard, Nature en IRRI).

 

Bovendien is het risico op kruisbestuiving minimaal, gezien de aard van rijst als een zelfbestuivend gewas, en de procedures die zijn ingesteld om biologische landbouw en andere productiesystemen te beschermen.

​

CORPORATE CONTROL EN VOEDSELSOEVEREINITEIT

​

Een ander veelgebruikt en klassiek bezwaar tegen ggo’s, is het doembeeld van de corporate control: bedrijven zouden te veel macht krijgen en boeren nog afhankelijker kunnen maken. Nu, historisch gezien zijn vergelijkbare argumenten gebruikt tegen treinen in de VS, tegen koeling en de koude keten, en zelfs tegen de stoommachine en weefgetouwen (de oorspronkelijke luddieten hadden het daarop gemunt). In de praktijk leidden deze innovaties tot breed gedeelde voordelen, en bleven de doemscenario’s die door tegenstanders werden opgeworpen uit.

​

De angst voor corporate control staat los van de technologie rond ggo’s

 
De angst voor corporate control staat los van de technologie rond ggo’s op zich, maar is een kwestie van patenten. De discussie over patenten behoort dan ook een aparte discussie te zijn. In die discussie pleit WePlanet voor kwekersrechten die innovatie niet in de weg staan, maar wel de rechten van boeren beschermen. Bovendien is het belangrijk hier op te merken dat er ook allerlei patenten op ‘gewone’ fruit, groenten en gewassen bestaan, wat aangeeft dat het probleem niet uniek is voor ggo’s en vaak wordt overdreven in discussies over genetische modificatie.

In dit concrete geval van gouden rijst in de Filipijnen is deze kwestie zelfs helemaal niet aan de orde. De relevante patenten zijn immers al vervallen. Daarenboven geniet gouden rijst een vrijstelling wegens humanitaire doeleinden, wat betekent dat boeren geen licenties (royalties, als je wil) moeten betalen. Bovendien is er in het geval van gouden rijst sprake van publiek onderzoek en worden de zaden zoals gezegd gratis aan de boeren gegeven.

De waarden van het behoud van lokale rijstvariëteiten, tenslotte, wordt door niemand betwist. Dit is een én-én verhaal.
 

CONCLUSIE

​

Het voorzorgsprincipe laat koudweg één op vijf Filipijnse kinderen aan hun lot over

​

De Filipijnen, als 's werelds grootste rijstimporteur, staan voor de uitdaging om hun voedselzekerheid te verbeteren en tegelijkertijd het gigantische vitamine A-tekort aan te pakken. Hiervoor willen ze gouden rijst inzetten, zonder extra kosten voor de boeren.

 

Door de sabotage van één kapitaalkrachtige westerse NGO valt dit perspectief nu op koude stenen. Het voorzorgsprincipe dat gouden rijst verbiedt, laat koudweg één op vijf Filipijnse kinderen aan hun lot over.