CC Uncommon Bacon. Photo credit: Higher Steaks and Tailored Brands.

Kweekvlees in de EU:

Kweekvlees is een veelbelovende innovatie in de voedingsindustrie. Bij kweekvlees wordt écht dierlijk vlees geproduceerd door dierlijke cellen te kweken in een gecontroleerde omgeving, in plaats van conventionele landbouw en slacht. Vergeleken met conventionele vleesproductie vergt kweekvlees veel minder grondstoffen, en kan het de uitstoot van methaan, ontbossing, verlies van biodiversiteit, watervervuiling, antibioticaresistentie en door voedsel overgedragen ziekten fors verminderen.

Hoewel nog niet op grote schaal beschikbaar, is er de laatste tijd aanzienlijke vooruitgang geboekt in onderzoek en investeringen. Singapore en de Verenigde Staten hebben de verkoop van kweekvlees al goedgekeurd en in Europa groeit de belangstelling voor de sector, mede dankzij een levendig startup-ecosysteem. Sommige EU-landen verzetten zich echter, onder invloed van misinformatie en gelobby van de industriële landbouw.

Waarom verbieden sommige EU-landen kweekvlees?

In november 2023 kwam Italië met een controversieel verbod op de productie en verkoop van kweekvlees, met als argument dat weekvlees de Italiaanse voedseltraditie zou bedreigen. Minister van Landbouw Francesco Lollobrigida benadrukte het belang van het behoud van de historische relatie tussen voedsel, land en arbeid. In navolging van Italië overwegen andere EU-landen zoals Roemenië en Frankrijk soortgelijke verboden.

Dit verzet wordt ingegeven door zorgen over de mogelijke gevolgen voor de conventionele landbouw en eetcultuur, maar ook door misinformatie en complottheorieën over kweekvlees. Deze verboden roepen echter verschillende vragen op over hun wettigheid en beweegredenen.

Kunnen EU-lidstaten kweekvlees verbieden?

Op Europees niveau valt kweekvlees onder de nieuwe voedselverordening, die een grondige beoordeling van de veiligheid en voedingswaarde vereist voordat het wordt goedgekeurd. Als kweekvlees eenmaal is goedgekeurd, mag het in alle 27 EU-landen worden verkocht. Het voorzorgsprincipe van de EU staat lidstaten toe om nieuwe voedingsmiddelen tijdelijk te beperken als er een vermeend gezondheidsrisico is. Dit principe mag echter alleen worden toegepast na een wetenschappelijke beoordeling, die nog niet is uitgevoerd voor kweekvlees omdat het nog niet is goedgekeurd. Het preventief verbieden ervan schendt dit principe.

Het Italiaanse verbod op kweekvlees is gebaseerd op culturele argumenten in plaats van wetenschappelijk bewijs. Experts die voorstander zijn van kweekvlees werden buiten het debat gehouden, wat leidde tot beslissingen gebaseerd op ideologie in plaats van feiten. Het ministerie van Landbouw haalde culturele risico's aan, maar leverde geen bewijs voor gezondheidsrisico's, wat nodig is om het voorzorgsprincipe correct in te roepen.

Italië omzeilde ook een belangrijke EU-procedure die bedoeld is om regelgevingsbarrières binnen de interne markt te voorkomen. De TRIS-richtlijn verplicht lidstaten om ontwerpwetten die van invloed kunnen zijn op de interne markt aan te melden. Italië trok een eerdere kennisgeving in om het verbod te versnellen, waardoor de Europese Commissie en andere lidstaten het niet vooraf konden beoordelen. Deze procedurele schending kan het verbod onuitvoerbaar maken als het voor de rechter wordt aangevochten.

Het belang van het ondersteunen van innovatie

De groeiende scepsis onder sommige EU-lidstaten vormt een aanzienlijk risico voor de toekomst van kweekvlees. Als er een blokkerende coalitie ontstaat, zou deze de goedkeuring van kweekvleesproducten in de EU kunnen verhinderen. Dit zou innovatie belemmeren, de financiering van onderzoek beïnvloeden en de vooruitgang in de ontwikkeling van duurzame voedselproducten vertragen.

De EU heeft het potentieel om voorop te lopen op het gebied van voedselinnovatie en duurzaamheid. Als we toestaan dat politieke en ideologische gevechten de vooruitgang in de weg staan, schaadt dat de economie, het milieu en de consumenten van het continent. Omgekeerd kan het ondersteunen van de opkomende industrie voor kweekvlees de EU helpen concurrerend te blijven en mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en voedselzekerheid aan te pakken.

Het is cruciaal dat de EU prioriteit geeft aan op feiten gebaseerde beslissingen en innovatieve oplossingen voor een duurzame toekomst ondersteunt.  

Meer informatie

- Volgens onderzoek zijn de productie en consumptie van dierlijke producten in de EU verantwoordelijk voor 12-17% van de Europese broeikasgasemissies.
- Uit een onderzoek onder leiding van de Universiteit van Oxford is gebleken dat - zelfs als de uitstoot van fossiele brandstoffen onmiddellijk zou worden geëlimineerd - de wereld de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs niet kan halen zonder af te stappen van conventionele dierlijke landbouw.  
- Gekweekt vlees zou de impact van vlees op het klimaat met 92% kunnen verminderen, de luchtvervuiling met 94% kunnen terugdringen en tot 90% minder land kunnen gebruiken.
- Een recente studie van de European Parliamentary Research Service (2024) over alternatieve eiwitbronnen voor voedsel en diervoeder toonde aan dat kweekvlees een veelbelovend alternatief is voor een duurzamer en veerkrachtiger voedselsysteem.
- De EU heeft 25 miljoen euro geïnvesteerd in onderzoek naar duurzame eiwitten, waaronder dit soort vlees.
- De Reboot food-campagne van WePlanet is erop gericht om het wereldwijde voedselsysteem te herdenken en hervormen met nadruk op gezonde, gevarieerde en duurzame eiwitopties.